حمید یعقوبی با بیان این که 30 درصد دانشجویان به رشته تحصیلی خود علاقهمند نیستند، از اجرای طرح پیشگیری از افت تحصیلی در وزارت علوم خبر داد و البته پس از اعلام این خبر، با وجود اصرار برخی خبرنگاران، حاضر به ارائه اطلاعات بیشتر و مصاحبه با رسانهها نشد.
طی سالهای اخیر، وزارت علوم، افزایش ظرفیت در دانشگاهها و یکسان شدن ظرفیت با تقاضا را از نقاط قوت عملکرد نظام آموزش عالی خوانده ؛ در حالی که به گفته همین مسوول، بسیاری از داوطلبان ، رشته تحصیلی خود را با علاقه انتخاب نمیکنند و به عبارت بهتر ؛ هدف، تنها ورود به دانشگاه است.
این مطلب را حتی محسن اسلامی، مدیرکل فرهنگی وزارت علوم «خطرناک» میخواند که دانشجو پس از ورود به دانشگاه ، کار را تمام شده میداند و در زمینه تلاش علمی به سمت سستی میرود.
با این حال نبود علاقه به رشته تحصیلی میتواند تنها یکی از دلایل مهم بیانگیزگی و افت تحصیلی دانشجویان باشد و در این پدیده میتوان دلایل دیگری را جستجو کرد. در این زمینه، مسوولان وزارت علوم صادقانه از عللی چون مدرکگرایی و خدمت سربازی و حتی افزایش افت تحصیلی در دانشگاههای غیرانتفاعی و دورههای شبانه که دانشجویانی مجبور به پرداخت شهریه هستند، بیش از دیگر دورهها خبر میدهند.
در این زمینه حتی حسن مسلمینایینی، مدیرکل دانشجویان داخل در گفتگو با یکی از روزنامهها به شیوه انتخاب رشته در آزمون ورود به دانشگاه خرده میگیرد که تنوعی که در زمان انتخاب رشته تا 100 رشته در اختیار داوطلبان قرار میگیرد، از دیگر عواملی است که به نارضایتی دانشجو منجر میشود. چون هنگام انتخاب رشته، داوطلب تا 100 رشته را برمیگزیند که قطعا به بسیاری از آنها علاقهمند نیست.
مجلس هم نگران است
مجلس اولین واکنش خود را نسبت به افت تحصیلی دانشجویان پس از انتشار اخبار در رسانههای مکتوب از دی ماه امسال آشکار کرد؛ به طوری که اعضای کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس، دعوت از مسوولان وزارت علوم را برای توضیح و پاسخ وضعیت نگرانکننده افت تحصیلی در میان دانشجویان، سرلوحه کار خود قرار دادند.
ابهام در آینده شغلی
از طرفی دانشجو نسبت به قبل در کنار تحصیل بیشتر به کار میپردازد و به دلیل مسائل کسب درآمد، دانشجویان از حالت تحصیل تماموقت خارج میشوند، بنابراین نیازهای اقتصادی و تلاش برای تامین هزینه تحصیل، دانشجو را به این سمت میبرد تا کمتر به تحصیل توجه کند. توفیقی که مدتهاست در دانشگاه تدریس میکند، عقیده دارد که دانشجو، آینده شغلی روشنی نمیبیند، بنابراین تمایل چندانی به فارغالتحصیلی و کیفیت تحصیل ندارد.
دانشگاه تودهای نه دانشگاه نخبگان
برخی از اساتید به تبدیل شدن دانشگاهها به دانشگاه تودهای خبر میدهند که بسیاری از افراد، صلاحیت علمی و پایههای تحصیلی لازم را برای ورود به دانشگاه ندارند و به این ترتیب، با ورود به کلاسهای درس، سطح علمی دانشگاهها را با افت جدی روبهرو میکنند.
از سوی دیگر، در حال حاضر بسیاری از دانشگاهها اعم از دولتی، آزاد و... ظرفیت ارائه خدمات رفاهی و دانشجویی را به افراد ندارند و دانشجو با ورود به دانشگاه با حجمی از مشکلاتی چون خوابگاه نامناسب، اجارههای سنگین مسکن، شهریههای طاقتفرسا، مشکل ایاب و ذهاب و... مواجه میشود که در افت تحصیلی او بیتاثیر نیست.
استاد بیانگیزه
«25 دانشجو روی صندلیهای خشک چوبی نشستهاند، استاد میانسال روی صندلی چرمی لم داده و در حالی که عینک نیمه خود را بر سر بینی گذاشته با تن صدای یکنواخت و آرام صحبت میکند. یک ساعت و 45 دقیقه به همین منوال میگذرد، یکی به ساعتش نگاه میکند، یکی تصویر استاد را بر تکه کاغذی میکشد، یکی در آخر کلاس پیامک میفرستد، دیگری خمیازههای کشدار امانش را بریده، دیگری سرش خم شده شاید چرت میزند و....> مریم آستانپور، دانشجوی سال سوم ادبیات فارسی است میگوید بیش از 90 درصد کلاسهایشان خستهکننده است و هیچ تفاوتی با دوره دبیرستان ندارد. همراه او حرفهایش را تکمیل میکند: «وقتی سال اول بودیم، خوره کتاب بودیم، دنبال استاد میدویدیم تا جواب سوالهایمان را بگیریم. با گذشت 5 ترم احساس میکنم استادان بیانگیزهتر از ما هستند، وقتی سر کلاس میآیند، به خود زحمت نمیدهند مواد درسی را روی وایتبرد بنویسند. بعضیها حتی به دانشجو نگاه نمیکنند. جواب سوالها را با بیحوصلگی میدهند، جزوههایشان 7 سال پیش نوشته شده و....» هر چند مستمع، صاحب سخن را بر سر ذوق میآورد، اما به نظر میرسد بعضی از مدرسان دانشگاهی نیز شیوههای صحیح تدریس را نمیدانند و این مساله در بروز بیانگیزگی دانشجویان بیتاثیر نیست.
علل درونی، علل بیرونی
به طور خلاصه، مرور پژوهشها نشان میدهد که وضعیت افت تحصیلی ناشی از دو دسته عوامل درونی و بیرونی است. نبود تناسب بین ظرفیت فعلی دانشگاهها و نیازهای آتی بازار کار، آشنا نبودن اعضای هیات علمی با نحوه انتقال درس و ارتباط با موقعیت رشته در بازار کار، مطرح نبودن مسائل پژوهشی و آموزشهای کاربردی در دانشگاه و... از مهمترین عوامل درونی دانشگاهها در افت تحصیلی دانشجویان است.
در این میان نبود امید به آینده شغلی مناسب، کم بودن تعداد کارآفرینان، شهریههای سنگین دانشگاهها، نبود ارتباط ارگانیک بین دورههای آموزش متوسطه و دانشگاهی و نبود روحیه رقابت و مشارکت جمعی در اجرای پروژههای علمی از جمله علل بیرونی در این پدیده است....
جام جم۳/۱۲/۸۷